TİGEM DALAMAN TARIM İŞLETMESİ TARİHİ İDARİ BİNASI
Dalaman ilçesinin simgelerinden TİGEM Tarım İşletmesinin, idari bina olarak kullandığı Tarihi bina halk arasında “GORUM un TEFTİŞ BİNASI” olarak adlandırılmaktadır.2002 yılında gezgin bir gazetecinin Dalaman Tarım İşletmesinin tarihini araştırırken işletme binasını “Tren Garına” benzeterek, “tren geçmeyen tren garı” adıyla yazı dizisi düzenlemiş olup, o tarihten sonra bu taş bina basında ve sosyal medyada “Tren Garı “olarak lanse edilmiştir. Bu bilgiler tamamen yanlış olup, tarihi oluşumlara da terstir.
TİGEM DALAMAN TARIM İŞLETMESİ İDARİ BİNASININ TARİHİ ÖYKÜSÜ
19. Yüzyılları sonunda Osmanlı Devletine bağlı Mısır, İngilizler tarafından işgal edilir. O sırada Mısır’ın yönetimi Osmanlıya bağlı Hidivilik sistemi idi (Valilik). Ve Mısır’ın Hidivisi ise 1893 yılında Padişah 2.Abdulhamit in fermanıyla göreve getirilen Abbas Hilmi Paşa idi. Abbas Paşa İngilizler tarafından birkaç defa suikast tehlikesi geçirmiş ve tehdit altındaydı. Bu sebeple Padişah 2. Abdülhamit , Abbas Paşayı Mısırda ki İngiliz tehdidinden uzak tutmak için geçici olarak İstanbul a çeker ve yerine de Muhtar Ahmet Paşa yı komiser olarak atar. Abbas Paşa da İstanbul’da ikamet etmeye başlar.
O tarihlerde Dalaman Ovası arazilerinin tamamı 1792 yılında kurulan “Valide Mihrişah Sultan Vakfına” ait arazilerdi. Ve bu araziler dönemin feodal ağaları tarafından kullanılıp, hiç vergi vermedikleri, halka eziyet ediliyor iddiası ile padişahlığa şikayetler oluyordu. Bu şikayetler üzerine Padişah 2. Abdülhamit , Dalaman Ovası arazilerini idare etmek ve ıslah etmesi için 1903 yılında Abbas Hilmi Paşayı Dalaman’a gönderir. Ve her türlü yetkiyi verir. Paşa 1903 yılı şubat ayında Nimetullah adlı gemisi ile Sarsala Koyuna gelir. Gemisini buraya demir atar. Yaptırdığı iskele ve depoyu da malzeme taşımak için kullanır. Dalaman Ovasındaki arazileri ıslah ve idare etmek için bir çiftlik konağı yapmak ister. Yapılacak olan köşk çok muhteşem ve sağlam olmalıydı.
O yıllarda dönemin mimari modası İtalyan batı mimarisi yapılardı .Dönemin ünlü İtalyan Mimarı “DELFO SEMİNATİ” ye Çiftlik Köşkü Projesi sipariş verildi. Köşk inşaatı 1905 yılının sonlarında başladı. Mimar DELFO Dalamana gelerek inşaatı izlemek ve konaklamak için günümüzdeki Çiftlik camisinin olduğu yere bir baraka yaptırdı. İnşaat da kullanılan malzemeleri İtalya’dan Sarsala’ya getirtti. Sarsala dan Çiftlik merkezine kadar dekovil ray döşettirdi. Malzemeleri bu raylı sistemle taşıttırdı. 3 yıl süren inşaatta Mısır Komiseri Ahmet Muhtar paşa tarafından gönderilen Mısır ve Sudan dan getirilen işçiler çalıştı.
İnşaat ilerledikçe mükemmel bir binanın ortaya çıkması üzerine Hidivi Abbas Hilmi Paşa 1907 yılında İstanbul a dönerek, ödül olarak İtalyan Mimar “DELFO SEMANİTİ”ye ikinci bir sipariş vererek İstanbul Çubuklu da “ART NOUVEAU” tarzında görkemli bir kasr, ve kasr üzerine İstanbul Boğazını gören kule inşa ettirdi. Dalaman da yapımı devam eden bina ise 1908 yılında tamamlandı.
Basında ve sosyal medyada belirtildiği gibi bu bina yanlışlıkla ve projelerin karışması sebebiyle yapılan tren garı değildir.
GORUMUN TEFTİŞ BİNASI ne demek?
TİGEM Dalaman Tarım İşletmesi halk arasında çiftlik değil “GORUM” diye adlandırılmaktadır. Çiftliğin 1935 yılın da kamulaşarak Zirai İşletmeler Kurumuna bağlanınca kurumsallaşmıştı. Bu sebeple kurum diye adlanmıştı. Ancak Dalaman halkının şivesine göre K harfi G diye okunduğu için KURUM değil GORUM diye anılırdı. Bu isimin böyle okunuşu öyle bir yerleşmişti ki Tarım Bakanlığı yetkilileri bile GORUM demekteydi. Bölge halkının şivesine göre TEFTİŞ idare etmek anlamındadır. Bu sebeple Çiftliğin taş binasına “GORUMUN TEFTİŞ BİNASI” denilmektedir.
